ਕੋਵਿਡ ਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸਰੋ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕੀਤਾ ਲਾਂਚ

ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਮਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ, ਇਸਰੋ ਨੇ ਸਾਲ 2020 ਦਾ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹਾਲ ‘ਚ ਹੀ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਂਚ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੱਟ ਤੋਂ ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾੜ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਧਰਤੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਈਓਐਸ-01 ਦੇ ਨਾਲ, ਇਸ ਉਡਾਣ ‘ਚ 9 ਛੋਟੇ ਗਾਹਕ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹਨ।
ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਵਿੱਚ ਲਿਥੁਆਨੀਆ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਉਪਗ੍ਰਹਿ, ਲਕਸਮਬਰਗ ਤੋਂ ਚਾਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਾਰਜ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਤੋਂ ਚਾਰ ਰਿਮੋਟ ਸੈਂਸਿੰਗ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।  ਇਸਰੋ ਦੇ ਪੋਲਰ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਪੀਐਸਐਲਵੀ-ਸੀ 49 ‘ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ, ਸਾਰੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 11 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਰੋ ਦਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪੀਐਸਐਲਵੀ-ਸੀ 48 ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਮਾਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਾਲ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ, ਇਸਰੋ ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਚਾਰ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਜੀਸੈਟ -30 ਪੁਲਾੜ ਤੇ ਭੇਜਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਫ੍ਰੈਂਚ ਗੁਆਇਨਾ ਤੋਂ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਏਰੀਅਨ ਰਾਕੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੋਰੋਨਵਾਇਰਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਇਸਰੋ ਦਾ ਲਾਂਚ ਸ਼ਡਿਊਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ।  ਇਸਰੋ ਨੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2020-21 ਵਿਚ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉੱਚ-ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਮਿਸ਼ਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਦਿਤਿਆ ਐਲ 1, ਸੂਰਜ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਖੋਜੀ ਮਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਰਹਿਤ ਗਗਨਯਾਨ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਪੁਲਾੜ ਉਡਾਣ ਦਾ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਸੀ। ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਲਾਂਚਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਉਹ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨਿਰੀਖਣ ਉਪਗ੍ਰਹਿ EOS-01 ਵਰਗੇ ਸਨ।
630 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਭਾਰ ਦਾ , ਈਓਐਸ -01 ਇੱਕ ਧਰਤੀ ਨਿਰੀਖਣ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਹਾਇਤਾ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।  ਇਹ ਇਕ ਆਲ-ਮੌਸਮ ਰਾਡਾਰ ਇਮੇਜਿੰਗ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ RISAT-2B ਅਤੇ RISAT-2 BR1 ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।  ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਰਹੱਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ, ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ।
ਇਸਰੋ ਦੇ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਡਾ.ਕੇ ਸੀਵਾਨ ਨੇ ਲਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸਰੋ ਲਈ ਇਹ ਮਿਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖਾਸ ਅਤੇ ਅਸਧਾਰਨ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਲਾੜ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ‘ਘਰ ਤੋਂ ਕੰਮ’ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਤਹਿਤ ਅੰਜਾਮ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਚੱਲਿਆ ਵਧੇਰੇਤਰ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਘਰ ਤੋਂ ਹੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੁਲਾੜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ‘ਚ ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਹਰੇਕ ਪੁਲਾੜ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਨੂੰ ਲੈਬ, ਏਕੀਕਰਣ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ।ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਸਿਰੇ ਚਾੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਨੇਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਧਿਆਨ ‘ਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਲਾਂਚਿੰਗ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਰਾਕੇਟ ਦੀ ਉੱਚ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸਰੋ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੈ।ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਜ਼ਰੀਏ 51 ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਸ ‘ਚ ਸਿਰਫ 2 ਅਸਫਲ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਧੂਰਾ ਮਿਸ਼ਨ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੰਦਰਯਾਨ-1, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ 2008 ‘ਚ ਚੰਦਰਮਾ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਮਿਸ਼ਨ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ 2013 ‘ਚ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਲਈ ਮੰਗਲ ਓਰਬਿਟ ਮਿਸ਼ਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਆਪਣੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਰਿਕਾਰਡ ਦੇ ਸਦਕਾ ਹੀ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸਰੋ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਜ਼ਰੀਏ ਲਾਂਚ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ, 33 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 319 ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿਾਂ ਨੂੰ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਨੇ ਆਪਣੇ 27 ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਲਜੀਰੀਆ, ਅਰਜਨਟੀਨਾ, ਆਸਟਰੀਆ, ਬੈਲਜੀਅਮ, ਕੈਨੇਡਾ, ਡੈਨਮਾਰਕ, ਫਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ, ਇਟਲੀ, ਜਾਪਾਨ, ਲਿਥੁਆਨੀਆ, ਲਕਸਮਬਰਗ, ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼, ਕੋਰੀਆ ਗਣਤੰਤਰ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਤੁਰਕੀ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਦੀ ਵਧਦੀ ਮੰਗ ਨਾਲ ਸਿੱਝਣ ਲਈ ਇਸਰੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਅਸੈਂਬਲੀ, ਏਕੀਕਰਣ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਨਿੱਜੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸੈਂਬਲੀ, ਏਕੀਕਰਣ ਅਤੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਠੇਕੇ ਦੇ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸਰੋ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਿੱਜੀ ਉਦਯੋਗ ਦੁਆਰਾ ਅੰਤ ਤੋਂ ਅੰਤ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰੇਗਾ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ 12 ਤੋਂ 18 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ।
ਇਸਰੋ ਹੁਣ ਪਹਿਲੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੌ ਸਰਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਪੁਲਾੜ ਭੇਜਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ‘ਚ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਸਾਲ 2022 ‘ਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ 75ਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲੇ ਭਾਰਤੀ ਅਮਲੇ ਨੂੰ ਨੀਵੇਂ ਧਰਤੀ ਓਰਬਿਟ ‘ਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਣਾ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਲਗਾਤਾਰ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ‘ਚ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ‘ਚ ਵੀ ਇਸਰੋ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੇਗੀ।
ਸਕ੍ਰਿਪਟ: ਬਿਮਾਨ ਬਾਸੂ, ਸੀਨੀਅਰ ਸਾਇੰਸ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ